Jan Desmet is door diverse media om zijn opinie gevraagd over onderwerpen als mode, het dragen van bont, de beruchte Waaslandwolf, het televisiefenomeen Big Brother, mond- en klauwzeer, de jachtexploten van José Happart, halsbandparkieten, de dierenrechtenorganisatie Gaia, het succes van dierendocumentaires, spechten zonder koppijn of het natuurmuseum Naturalis in Leiden.
Meest recent: zie homepagina
Interviews kranten en tijdschriften1997-2001: klik hier
Op Focus-WTV vertelde Jan Desmet eind september 2013 in de reeks Het Provinciaal Domein over het Fort van Beieren te Koolkerke bij Brugge dat in 1998 door de provincie West-Vlaanderen is aangekocht. De inbreng van Jan is te zien vanaf 08:50 minuten in de uitzending. Herbekijk hier
Aanleiding was het boekHet Fort van Beieren dat hij over ditaarden verdedigingswerk van ongeveer drie eeuwen oud schreef. Dit boek (110 blz.) vertelt in tien hoofdstukken de rijke geschiedenis van deze bijzondere plek in de Belgische kustpolders.
In Vanthilt on Tour(4 juni 2013)
Op dinsdag 4 juni 2013 was Jan Desmet te gast in het programma Vanthilt on Tour (VRT TV 1). Hij vertelde over de massale vangst en consumptie van kleine trekvogels in Egypte en omstreken, een praktijk die ook in België en Nederland heeft bestaan.
Het weekblad Humo loofde zijn passage in het programma: lees hier
In Reyers Laat (maandag 25 maart 2013)
Jan Desmet over oerwouden & oersteden, de VRT-vos als dagdier, het voorspel van de fuut, de Spaanse wolf als stortfreak, sperwers aan de achterdeur en het failliet van de veldleeuwerik.
Op dinsdag 12 maart 2013 was Jan Desmet te gast in het televisieprogramma Café Corsari (VRT TV 1). Het gesprek ging over de gevolgen van het aanslepende winterweer op de vogeltrek
(geen link beschikbaar).
In Reyers Laat (maandag 4 februari 2013)
Jan Desmet over het Grote Vogelweekend van Natuurpunt, een kanarie voor Marc Dutroux, een toekomstig éénkatbeleid, het verloren graanrijk van de huismus, de eksterliefde van Roger De Vlaeminck en een koershelm in reptielenleer.
Begin 2011 vond men op een paar plaatsen in Noord-Amerika en Europa tientallen
tot vele honderden dode vogels op de grond. Het fenomeen was wereldwijd veelbesproken nieuws. Walter Roggeman (voorzitter Natuurpunt vzw) en Jan Desmet gaven
op zondag 9 januari 2011 inDe Zevende Dag (VRT TV 1) tekst en uitleg.
Klik hier om het fragment te herbekijken.
Over vossen, fruitvliegjes en vierwielige predatoren...
Jan Desmet in Reyers Laat (VRT Canvas) Herbekijk het fragment van 26 oktober 2010hier
Jan Desmet en Geert Hoste in De Laatste Show
Uitzending op VRT TV 1 van 3 maart 2010.
Dezeradiogesprekken (2009-heden)duren lang (licht paars) of kort (bleekbruin).
Ravenkennis
Raven. Reuzenkraaien met een vleugelbreedte van anderhalve meter. Hoe meer men ze bestudeert, hoe meer ze over menselijke capaciteiten blijken te beschikken.
Dat hoeft niet te verbazen. In Ierland zegt men vanouds over een wijs persoon: he has a raven's knowledge. En in de Tower van Londen waken raven al eeuwenlang over het voortbestaan van de Britse monarchie.
In Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) had Jan Desmet het op 2 mei 2014 over de sociale pienterheid van raven.
De kraaienfamilie staat in een kwade reuk. Vanouds linkt men ze aan galgenvelden en heksensabbatten. Maar of ze nu klein zijn (kauw) of groot (raaf), ze blijken allemaal over puike hersenen te beschikken, waardoor hun denkwerk en leervemogen dat van de Steentijd-mens of de chimpansee zou evenaren.
In Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) gaf Jan Desmet hier op 18 december 2013 meer toelichting bij. Herbeluister hier
Het angorakonijn heeft een bewogen geschiedenis achter de rug, niet in het minst doordat Nazi Duitsland in 31 concentratiekampen luxueuze hokken voor angorakonijnen liet optrekken.
In Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) gaf Jan Desmet hier meer bijzonderheden over. Herbeluisterhier.
Euro Birdwatch 2013
Op zondag 6 oktober 2013 belde het ochtendprogramma Dageraadplaats (VRT Radio 1) met Jan Desmet op zijn trektelpost Graaf Visart te Brugge. Hij bracht live verslag uit naar aanleiding van de Euro Birdwatch. Herbeluister hier
Het gesprek begint na 1 uur en 7 minuten in de uitzending.
De Koppiekoppie-Trofee (22 & 23 juli 2013)
Op maandag 22 juli 2013 vertelde Jan Desmet in het programma Koppiekoppie (VRT Radio 1) over zijn knipselarchief waarin hij sinds 1984 duizenden nieuwsberichten bewaart over de relatie mens-dier. Het leverde hem de niet te versmaden Koppiekoppie-Trofee op, een dagelijkse ruilprijs die telkens voor het beste verhaal wordt uitgeloofd.
Presentator Kobe Ilsen kwam de Trofee persoonlijk in Brugge afgeven. Het relaas van zijn bezoek zat in de uitzending van dinsdag 23 juli.
Herbeluister hier (vanaf de 47ste minuut in het programma met Jean Blaute).
In Koppiekoppie(8 juli 2013)
Zijn gsm’s een nieuw soort huis- of knuffeldieren? Jan Desmet vroeg het zich af in het programma Koppiekoppie op VRT Radio 1.
Herbeluister hier (vanaf ca. 75ste minuut in het programma).
Juhu beim Uhu!
De oehoe werkt volop aan zijn heropstanding. Na op vele plaatsen te zijn uitgeroeid, verscheen hij in 1982 opnieuwin de Belgische Ardennen, met dank aan Duitse inspanningen waarbij in de periode 1964-1986 ruim 1400gekweekte oehoe’s in het wild werden losgelaten. Toen Duitsland weer 500 inlandse broedparen had (in 1990) weerklonk in de pers Juhu beim Uhu!
Sinds 2005 nestelt de oehoe oftewel ‘arenduil’ ook in Vlaanderen (mijngebouwen Limburg). Voorjaar 2013 werd een oehoedrieling in een boomnest grootgebracht.
Op 14 juni 2013 in het radioprogramma Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) bekeek Jan Desmet het oehoeverhaal in perspectief. Herbeluister hier
De Gwendolyn kruisbek
In Joos(13 juni 2013)
Heel wat vogels zijn vernoemd naar de natuurvorsers door wie ze zijn ontdekt en/of beschreven: de Franklins meeuw, de Duponts leeuwerik, de Darwinvinken, de Rüppells gier, de Temmincks strandloper, de Reindwardts pepervreter of de Schlegels stormvogel, het lijstje is lang.
Politica Gwendolyn Rutten, voorzitter van de Vlaamse liberale partij Open VLD voegde daar op 12 juni 2013 een nieuwe vondst aan toe, de blauwe witbandkruisbek.
In Joos op VRT Radio 1 lichtte Jan Desmet de dag erna een tip van de sluier. U kunt het gesprek hier herbeluisteren. Linksboven ziet u de originele prent van John James Audubon(1785-1851), ernaast de kaft met de liberale versie op het pas verschenen boek van Rutten.
In Berg en Dal(zondag 5 mei 2013)
In het radioprogramma Berg en Dal (VRT Klara) praatte Pat Donnez een uur lang met Jan Desmet. Het gesprek vond plaats op 16 april en werd op 5 mei uitgezonden. De cultuur van termieten, de Roche à l'Homme, muizen in een kwartelkooi, Moeder Natuur als teef, zwaluwen in tegentrek, kuttenlikkertjes, vervelende teken en slachthuizen waren onderwerpen die aan bod kwamen. Jan las ook enkele fragmenten uit eigen werk. Herbeluister hier
Krimpende zwaluwvleugels
Wetenschappers die 30 jaar lang de vleugels van zwaluwen opmaten, stelden vast dat die korter werden. Gelijktijdig verminderde het aantal verkeersslachtoffers onder deze zwaluwpopulatie. De kranten zagen ze meteen vliegen: Zwaluwen krijgen binnen 30 jaar kortere vleugels om verkeer te ontwijken.
Het programma Joos op VRT Radio 1 wilde hier op 20 maart 2013 het fijne over weten. Jan Desmet gaf zijn eerste bedenkingen en verklapte tussendoor zijn favoriete ijscoupe.
Vijftig jaar geleden was alles simpel, de mens stond boven de buizerd. Intussen (sinds 1966) is de buizerd bij wet beschermd en ontstond een grijze zone, die van ‘Buizerd tart mens’.
In Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) van 11 maart 2013 gaf Jan meer uitleg over buizerds die intussen zelf tot de aanval overgaan.
Herbeluister hier
Het Grote Vogelweekend
2&3 februari 2013
Groot-Brittannië startte rond 1980 met een Big Garden Birdwatch. Deze publieksvriendelijke tuinvogeldagen kregen navolging in Nederland (1986) en Vlaanderen (2000). Natuurpunt vzw stak dit initiatief nu in een nieuw kleedje. Meer info op www.vogelweekend.be.
In de aanloop naar dit vogelweekend was Jan Desmet op 30 januari 2013 te gast in het programma Hautekiet op VRT Radio 1. Herbeluister hier
Vallen arenden mensen aan?
Een filmpje dat op 19 december 2012 op het internet verscheen liet zien hoe een arend in een park in Canada een peuter trachtte mee te graaien. Was dit echt of een trucage?
Wat er ook van zij, zodra mensen door haaien, beren, krokodillen of tijgers tot prooi worden herleid, happen de media toe, want zulke sterfgevallen intrigeren sinds mensenheugenis.
Dat is niet anders voor verhalen over arenden die kinderen ‘ontvoeren’, jagers attaqueren of langs een bergpad een postbode aanvallen. Telkens weer die huiver, telkens weer die nieuwsgierigheid.
In Nieuwe Feiten op VRT Radio 1 gaf Jan Desmet op 19 december 2012 enkele eerste bedenkingen over het veelbesproken arendfilmpje in Cananda. Herbeluister hier
Snel na het interview bleek het inderdaad om een fake animatiefilmpje te gaan dat door Canadese studenten in elkaar was gemonteerd. Daarmee is niet gezegd dat arenden zich nooit aan een mensenbaby kunnen vergrijpen. Net als wolven, coyotes, honden, dingo’s, leeuwen of ratten kunnen ook grote arenden of lammergieren in zéér uitzonderlijke omstandigheden - en al of niet per vergissing - een kind voor prooi aanzien. Maar om kleine kinderen op te tillen en er ver mee weg te vliegen, beschikken ze over onvoldoende kracht.
Het Groot Dictee der kasuarissen
De eerste kasuaris, een bijzondere loopvogel uit Australië, bereikte Europa in 1597 op het schip van een Hollandse specerijenkoopman. De mensen stonden perplex. Ruim vier eeuwen later zorgde de kasuaris opnieuw voor consternatie, dit keer in het Groot Dictee der Nederlandse Taal.
Op 13 december 2012 gaf Jan Desmet hier (VRT Radio 1) meer toelichting.
Koekoeksjongen
Veertig procent van de koekoeken (142 soorten) laten hun eieren door andere vogels uitbroeden. Tussen deze ‘waardvogels’ en de koekoeken heerst een wapenwedloop, want de geparasiteerde stiefouders laten zich niet voetstoots in de luren leggen. Op VRT Radio 1 (Nieuwe Feiten) sprak Jan Desmet op 9 november 2012 over een nieuwe ontdekking in Australië. Koekoekhier
Hoe hoog vliegen vogels?
Als het moet overvliegen trekvogels de hoogste bergketens. Van en naar hun broedgebieden wagen Indische ganzen twee keer per jaar de sprong over de Himalaya, al spelen ze het zo veilig mogelijk, door een vliegroute via de dalen te kiezen. Zo hoeven ze zelden hoger te vliegen dan 5500 meter. En dat is lang geen hoogterecord, want dat staat op naam van de Rüppels gier: 11.274 meter!
Op VRTRadio 1 (Nieuwe Feiten) vertelde Jan Desmet op 31oktober 2012 over de hoogvliegers uit het vogelrijk. Herbeluister hier
Het mythische van het hert
Jan Desmet praatte op maandag 1 oktober 2012 in het programma Joos (VRT Radio 1) over de eeuwenoude relatie tussen mens en edelhert.
Herbeluister het interview en herbekijk het filmpje hier.
Rouwen dieren?
Gaan dieren gebukt onder de dood van een partner of groepslid? Rouwen dieren om hun aflijvige soortgenoten?
Het radioprogramma Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) legde de vraag op 3 september 2012 voor aan Jan Desmet.
In vogelland is de mannelijke roede ver te zoeken. Bij het gros van de soorten is de cloaca meid voor alle werk. Deze vogelanussen dienen zowel voor het afscheiden van poepjes als de overdracht van sperma. Enkel bij eenden of zwanen en loopvogels komt een soort van penis voor.
Een struisvogel met een erectie krijgt een lid van 20 cm., maar de allerlangste vogelpenis (afbeelding links) is eigendom van de Argentijnse stekelstaarteend (Oxyura vittata). Volledig ontwonden kan hij tot 42,5 cm. worden uitgerokken!
Over deze en andere merkwaardigheden vertelde Jan Desmet op 13 december 2011 in het programma Nieuwe Feiten (VRT Radio 1). Herbeluister het interview hier
Lijmlijsters en striklijsters
Al wat de lucht bewoont en sweeft op snelle veren, die soude ick boven al voor onse disch begeeren. Net als zijn tijdgenoten was de dichter Jacob Cats (1577-1660) verlekkerd op gebraden mezen, vinken en lijsters, de borrelhapjes van die tijd. Onder meer met lijmstokken en strikken werden ze gevangen. Op Cyprus, Malta en in Noord-Italië, Frankrijk (foto rechts) én Spanje kosten strikken en lijmstokken (zie hier) nog steeds aan honderdduizenden trekvogels het leven.
Herbeluister hier het interview over deze praktijken met Jan Desmet in Nieuwe Feiten (VRT Radio 1)
van 7 november 2011.
Spechten zonder koppijn
Zelfs narren vroegen het zich al af: hoe kunnen spechten duizenden keer per dag tegen takken en boomstammen hameren zonder daar koppijn of een hersenschudding aan over te houden? Lieven Vandenhaute van Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) verraste Jan Desmet op 27 oktober 2011 in volle spreeuwentrek met deze majeure levensvraag.
Herbeluister het interview hier
“De Jan Hoet van het dierenrijk”
Op 23 juli 2011 was Jan Desmet een uur lang te gast in Interne keuken (VRT Radio 1). Sven Speybrouck introduceerde zijn gast als ‘de Jan Hoet van het dierenrijk’ en ‘een echte spraakwaterval’: “Noem een dier en hij kent het persoonlijk. En dat is ook het probleem: deze man weet te veel. Eens hij vertrokken is, weet hij van geen ophouden.”
Passeerden de revue: bijtende luipaarden, geknuppelde zeehonden, olifanten, de oberbeer, drie deernen op een reuzengarnaal (Oostduinkerke), de Gilles van de zee (foto links), het Ros Beiaard (Dendermonde), het gansrijden, etc.
De Romeinen wisten het al: Pica sagax, loquax furax. De ekster is slim, praatziek en diefachtig. Sinds de zomers van 2008 en 2011 weten wetenschappers nog véél meer over de ekster (Pica pica). Deze vogels herkennen hun eigen spiegelbeeld en lijken ook individuele mensen te kunnen onderscheiden. In Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) gaf Jan Desmet op 20 juni 2011 meer uitleg.
Herbeluister het gesprekje hier
Na de snuffelhond de snuffelgier?
De Duitse politie wil uitzoeken of men met getemde kalkoengieren (Cathartes aura) lijken kan opsporen.
Worden speurhonden binnenkort de loef afgestoken door een gevleugeld elitekorps? Het radioprogramma Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) stak op 1 juni 2011 zijn licht op bij Jan Desmet.
In Australië leven nog hoop en al duizend kasuarissen, maar op hun reputatie als vechtersbaas zit geen sleet.
Het radioprogramma Nieuwe Feiten (VRT Radio 1) vroeg op 14 februari 2011 meer uitleg aan Jan Desmet.
Het radioprogramma Vroege Vogels (VARA Radio 1) kwam op bezoek bij Jan Desmet en zond op tweede kerstdag2010 een uitvoerige reportage uit. Aanleiding was de voltooiing van het driedelige Vogels in de kop dat door de redactie als‘een indrukwekkende boekenreeks’ wordt geprezen.
U kunt het gesprek hier herbeluisteren.
Schenden natuurfotografen en dierendocumentairemakers de privacy van wilde dieren?
De Britse academicus Brett Mills meent van wel en het radioprogramma Feiten & Fillet (VRT Radio 1) legde de vraag op 30 april 2010 voor aan Jan Desmet.
Mens & meeuw kregen na 1980 een turbulente relatie, zeker toen grotere soorten zoals zilvermeeuwen en kleine mantelmeeuwen op daken in kuststeden begonnen te nestelen. Feiten & Fillet (VRT Radio 1) polste op 2 april 2010 bij Jan Desmet over de meeuwenperikelen te Oostende.
‘Dit is niet ironisch en ook niet neerbuigend bedoeld,
maar ik voel een liefde voor u die grenst aan de ontroering.’
Arnon Grunberg
De papieren zoo
Interview met Jan Desmet inExit (mei 2009)
De potvis in ons
Gestrande potvissen staan sinds eeuwen garant voor een volkstoeloop. Zie het schilderij van Esaias van den Velde uit het begin van de 17e eeuw. De dood van potvis Theofiel de Groote op het strand van Heist op 8 februari 2012 lokte traditioneel duizenden kijklustigen. Jan Desmet maakte de potvisstrandingen van 1989 en 1994 (+ 200.000 bezoekers!) mee en haastte zich opnieuw richting Heist om dit mensenfenomeen van dichtbij gade te slaan (klik hier).
Op VRT Radio 1 (klik hier) blikte hij de dag nadien onder meer terug op de begrafenis van Valentijn van Sint-André, de potvis die in februari 1989 te Oostduinkerke op het strand lag en bij de abdijhoeve Ten Bogaerde (Koksijde) een heus graf kreeg. Het verhaal dat Jan dat jaar over Valentijn van Sint-André schreef kunt u hier herlezen. Voor zijn bijdrage over potvissen uit 1996: klik hier.
Jan Desmet werkt sinds 2008 met zijn eigen collectiesmee aan tentoonstellingen (of richt ze zelf in) over de relatie tussen mensen en dieren. Dat gebeurt via Mendop vzw (Mens & Dier op papier vzw).
Een overzicht (met fotoverslagen) van deze tentoonstellingen is te vinden op de site www.mendop.org
Hieronder info over de twee laatste tentoonstellingen.
Kijken door glazen ogen. De magie van de taxidermie
Tijdens het weekend van Erfgoeddag 2013 organiseerde Jan Desmet voor Mendop vzw een tentoonstelling over opgezette dieren: Kijken door glazen ogen. De magie van de taxidermie.
De expo duurde anderhalve dag (20 en 21 april)en lokte een duizendtal bezoekers. Blikvangers waren een wilde kameel en een stier met zes poten.
Tijdens het weekend van 5 en 6 oktober 2013 organiseerde de Koninklijke Angora Kleinveeclub naar aanleiding van zijn 75-jarig bestaan een tentoonstelling waarin het angorakonijn (foto linksboven) centraal stond.
Op deze Expo 75 jaar Angora toonde Jan Desmet onder de noemer Het konijn in alle staten een ruime selectie van oude foto’s, prenten, archiefstukken, boeken en tijdschriften uit zijn eigen collecties omtrent het veelkantige gebruik van het konijn door de mens.
Konijnen zijn geliefde gezelschapsdieren maar er rust in tegenstelling tot hond of kat geen taboe op het eten van hun vlees of het gebruik van hun huiden, haren (vilt) of (angora)wol.
Al deze facetten kwamen aan bod tijdens deze erfgoedtentoonstelling die doorging in het Provinciaal Hof op de Markt te Brugge en circa 4000 bezoekers lokte.
Op basis van de eerste schenkingen aan het dierenarchief van Mendop vzw (klik hier) stelde Jan Desmet in het voorjaar van 2012 de tentoonstelling 'Dieren en hun papieren' samen en schreef de gelijkname brochure.
In het radioprogramma Interne keuken op VRT Radio 1 vertelde Jan Desmet op zaterdag 10 maart 2012 over het nut van een asiel voor dierenerfgoed.
Herbeluister hier het gesprek met Koen Fillet en Sven Speybrouck.
Lees hier het interview uit De Standaard van 16 april 2009: hier
They shoot horses, don’t they? Paarden en muildieren uit de Groote Oorlog
Deze tentoonstelling was van 21 april tot 3 mei 2012 te bezoeken in de Militaire Kapel in Brugge. In primeur werden skeletten tentoongesteld die zijn opgegraven in de West-Vlaamse frontstreek en oude foto’s en documenten uit de collectie van Jan Desmet. Meer info hier.
Jan Desmet sprak op zaterdag 28 april 2012 op VRT Radio 1 met Koen Fillet en Sven Speybrouck (programma Interne Keuken)over dieren in de oorlog.Herbeluister hier.
Jan Desmet had op 24 november 2009 in Amsterdam een gesprek met primatoloog Frans de Waal naar aanleiding van zijn nieuwste boek ‘Een tijd voor empathie’. In dit fragment praat De Waal over chimpansees en de dood.
Het interview verscheen op 4 december 2009 in De Standaardder Letteren.
......
Actrice Bien De Moorleest enkele fragmenten uit de trilogie Vogels in de kop van Jan Desmet. Bien De Moor won in 2005 de Theo d’Or (Nederlandse toneelprijs voor beste vrouwelijke hoofdrol). Voor haar hoofdrol in de film Code Blue kreeg zij in 2011 lof tot in Cannes en Georgië (aldaar bekroond als beste actrice). Bekijk hier de trailer van deze film.
Op 24 oktober 2011 vond de krant De Morgen haar ‘ronduit verbluffend’ en ‘ijzingwekkend’ voor haar rol in een toneelstuk van Rainer Werner Fassbinder (NTGent).
De kauw in dit filmpje komt ter sprake (‘Kauw mept vogelauteur buiten westen’) aan het slot van de trilogie Vogels in de kop (blz. 562 deel 3)
Canvas (VRT TV) zette op 30 oktober 2014 de BBC-documentaire London's Wild Side op het programma. Deze documentaire toont het verrassend veelzijdige dierenleven in de Londense metropool. Het weekblad Humo van 21 oktober 2014 vroeg Jan Desmet naar zijn ervaringen met wilde dieren in de stad. Klik op afbeelding boven.
de Commeere
In de Brugse stadskant De Commeere (nummer december - januari 2014-2015) verscheen een portret van Jan Desmet. Commeere is een dialectwoord voor roddelaarster. Lees het volledige artikel hier
De Standaard Magazine(zaterdag 6 april 2013)
Voor de reeks Centrum Stad bracht de krant De Standaard een bezoek aan de Brugse werkplek en trektelpost van Jan Desmet.
Om het interview te herlezen: klik op afbeelding.
Stadsbeesten
Steeds meer in het oog springende wilde dieren, van vossen tot roof- en watervogels, vinden hun draai in de steden. In Berlijn staat men niet langer verbaasd over ‘stadseverzwijnen’.
In de Paaseditie van Het Laatste Nieuws (30, 31 maart en 1 april 2013) verscheen een interview met Jan Desmet over de opmars van de stadsfauna. De stad als laboratorium voor Moeder Natuur, als nieuw soort rots- en boslandschap, als open volière voor de vink.
Naar aanleiding van het Grote Vogelweekend publiceerden de krantenHet Nieuwsblad (zondag 3 februari 2013; afbeelding links) en De Standaard (maandag 4 februari 2013; afbeelding rechts) een interview met Jan Desmet.
U kunt beide bijdragen herlezen door op de knipsels te klikken.
Wat met de kat?De krant De Standaard van zaterdag 26 en zondag 27 januari 2013 belicht een schaduwzijde van de kattenliefde. Ook met een gevulde maag doden huiskatten jaarlijks tientallen miljoenen vogels en kleine zoogdieren. Honderdduizenden kikkers, salamanders, hagedissen en insecten (vlinders, libellen,...) niet eens meegeteld. De krant peilde ook bij Jan Desmet naar een reactie. U kunt deze bijdrage hier herlezen.
Aanleiding voor het artikel is een campagne in Nieuw-Zeeland die pleit voor een krimpend kattenbestand. Voor meer achtergronden, zie www.catstogo.org.nz
Die kat kwam weer.... (De Morgen, 22 maart 2013)
Klik op knipsel voor leesbare versie. Voor een eerdere bijdrage over dit onderwerp: zie onder.
De kunst van het kattengooien
Kunstenaar Jan Fabre (°1958) kreeg in november 2012 de volle laag. Voor een documentaire film over zijn performances werd in het Antwerpse stadhuis een handvol katten in de lucht gegooid. De tersluiks met een smartphone gemaakte beelden van deze filmopnames lekten op het internet. Het maakte Fabre tot opgejaagd wild (klik hier), en liet Salvador Dalí in zijn vuistje lachen.
De vliegende katten van Salvador Dalí anno 1948.
De krant De Morgen (zaterdag 3 november 2012)vroeg aan Johan Braeckman (UGent) en Jan Desmet wat zij over deze ‘volkswoede’ dachten. De woorden van deze laatste (via de telefoon) zijn bij momenten erg ongenuanceerd en kort door de bocht weergegeven. Dat de dieren in de Antwerpse Zoo ‘veel zwaarder mishandeld worden dan de katten van Fabre’ is zo’n journalistieke parel van foutief citeren. Uiteraard bezondigen de meeste dierentuinen zich niet aan opzettelijke mishandeling van hun levende have, maar over de huisvesting en welzijnswensen van in dierentuinen tentoongestelde wezens valt zeker nog een en ander op te merken, een pijnpunt waar veel dierentuinuitbaters intussen zelf naar handelen door hun dierenverblijven steeds beter op de dierenwensen af te stemmen.
In hetzelfde interview (herlees hier) wordt de kat in antiek verdelgingsjargon als een 'moorddadig roofdier’ omschreven. Er is wél gezegd dat katten tot de grootste predatoren van deze tijd behoren, en dat katteneigenaren dat in de regel met de mantel der liefde toedekken.
In zijn trilogie Vogels in de kop had Jan Desmet het in 2009 al over de kerkuilenaffaire waarmee Jan Fabre in opspraak kwam. Het fragment hierover (Toneel voor uil) kunt u hier herlezen.
Libelle (29 maart 2012)
Jan Desmet over dierenliefde vroeger en nu (blz. 16-20).
Eén citaat: "Veel baasjes zullen je ook vertellen dat een dier tenminste eerlijk is, en dat mensen dat vaak niet zijn. Dan moet je natuurlijk wel beseffen dat jij als baasje de touwtjes in handen hebt: het is liefde, maar ook een éénpartijstaat. Een dier kan niet zeggen wat het denkt. Als het iets doet wat je niet zint, geef je het onder z'n voeten, en als het echt uit de hand loopt, breng je het naar het asiel. Die luxepositie heb je onder mensen niet: je kunt een vervelende man niet naar een opvangcentrum brengen." Klik hier voor het volledige interview.
Humo (17 januari 2012) Jan Desmet over klimaatopwarming, zeehonden en ijsberen, Bas Haring, de Loire van Vlaanderen, de wolf van Gédinne, trekvogels boven de stad, makke reigers, de bevers uit Disney, biodiversiteit, de oerwouden, Natuurpunt, etc. Lees hier alles.
Kranten en tijdschriften 1997-2001 (citaten Jan Desmet)
“Om Jan Desmet aan de praat te krijgen, volstaat het kort te blaffen of te miauwen. Ook de imitatie van het geluid van een kerkuil of een houtsnip doet wonderen. Het probleem is echter hem dan weer het zwijgen op te leggen. De gedrevenheid waarmee Jan Desmet – naar verluidt al sinds zijn tiende levensjaar – over mensen en andere dieren spreekt en schrijft, is ronduit tomeloos. Hij zegt dan wel: ‘Ik ben geen gestudeerde, laat staan een gediplomeerde mens’, maar dat verhindert hem niet om over redelijk complexe materie zinnige of op z’n minst aanstekelijke ideeën te lanceren. Enkele catechismusvraagjes.
Wat is dierenliefde? ‘Onder dierenliefde zouden we de relatie kunnen verstaan die mensen met andere wezens aangaan, een samenlevingsmodel waarbij de mens alle zorgtaken op zich neemt. In tegenstelling tot wat in het veehouderschap gebruikelijk is, stopt deze band slechts bij de ongewenste dood van een van beiden.’
Wat is het ideale huisdier? ‘Het ideale huisdier is niet te groot, goed manipuleerbaar, warmbloedig en ongevaarlijk. Het leeft de spelregels van onze hygiëne keurig na. Het ideale huisdier lijkt verdacht veel op een hond. Of een kat.’
Waarom aaien mensen zo graag dieren? ‘Ons intellect is onze sterkte, maar onze emoties zijn onze wildernis. En dan komt het goed uit dat er planeetgenoten zijn die noch door een handelsdiploma noch door godvruchtige gedachten zijn getekend. Dieren leveren ons het naturel en het complexloze van een primitiever bestaan. In hun aanwezigheid kunnen mensen de affectie kwijt die ze onderling hebben drooggelegd. Wie een hond of een kat aait, aait de hiaten in zichzelf.’
(…) Zijn werkkamer oogt als de studeerkamer van een verstrooide professor uit de dagen van Charles Dickens. Volgestouwd met boeken en half vergeelde verzamelingen, maar toch met een geur van academische overzichtelijkheid. En hoe kan het anders, het wemelt er van de dieren. In prenten aan de muren, op briefkaarten en oude foto’s achter het glas van vitrinekasten, of zelfs in het echt. Maar dan gelukkig opgezet, want ik mocht er aan tafel tussen een wolf en een bruine beer. Nog wel een beer op klompen, uit Holland misschien?’”
Opgetekend door Laurens De Keyser, verschenen in De Standaard Magazine (2 januari 1998) en Het Nieuwsblad (weekend 3 & 4 januari 1998).
“‘Honden zijn niet uit op liefde, maar op adoptie’, stelt Desmet. Honden zijn een beetje als ouderwetse ambtenaren, ze willen vastigheid in hun leven. Stipte maaltijden, een tuintje om te verdedigen en gezelschap bij de haard. Slechts één mensenvariant moeten ze in bekoring zien te brengen en hun broodje is gebakken: de hondenliefhebber.”
Opgetekend door Gé Ansems, verschenen in de Haagsche Courant op 29 oktober 1997
Big Brother als dierendocumentaire
HUMO Zit je vaak als sociaal-bioloog naar televisie te kijken?
DESMET “O ja. Elke aflevering van ‘Jambers’ is toch een portret van de Homo sapiens subspecies belgicus? Die antropologische benadering is juist de kern van Paul Jambers’ aanpak. Programma’s als Jambers en Big Brother tonen ons gewoon de eigen stam en kweken daarmee een spontaan mededogen voor wat we écht zijn: biologisch afbreekbare, levende wezens. Of nog beter: beestjes met een verschrikkelijk hoge dunk van onszelf.”
“In tegenstelling tot de horden cultuurpessimisten vind ik dat ‘Big Brother’ de ouderwetse naastenliefde dient. Alleen al het simpele feit dat een miljoen Vlamingen een homo van vlees en bloed leert kennen, hem soms ziet bleiten als een klein kind, doet meer voor de verdraagzaamheid van duizend meetings en pamfletten.”
HUMO Tot nog toe vinden de moraalridders vooral dat ‘Big Brother’ mensonterend is.
DESMET Is het Huis dan zo extreem? Bijna alle mannen van boven de 35 hebben tijdens hun legerdienst 10 of 12 maanden in een vergelijkbaar scenario moeten leven. Niet uit vrije wil zoals de ‘Big Brother’-bewoners, maar onder dwang, zonder de mogelijkheid om het huis vroegtijdig te verlaten. ‘Big Brother’ doet mij nog het meest denken aan mijn eigen diensttijd in Duitsland: van de ene dag op de andere word je met dertig onbekenden opgesloten in dezelfde slaapkamer in dezelfde kazerne en je moet maar zien dat je met elkaar opschiet. Oké, er stonden geen camera’s, maar er waren wél officieren die geen spaander heel lieten van je vrije mening en levenswandel. In de kazerne beperkte je privé-territoriumpje zich tot je bed en je kast, ook dat is een gelijkenis met ‘Big Brother’, hoewel het me opvalt dat de bewoners hun lijfgebiedje nauwelijks afbakenen en onderhouden.”
“De bezigheden zijn ook al gelijkaardig: opdrachten tot een goed eind brengen, huishoudelijke klussen opknappen en grappen uithalen. Zelfs seks blijft in het Huis even verhuld als in het leger. Kijk maar hoe Steven en Glenn ‘voor de lol’ op elkaar gaan liggen, hoe de bewoners voortdurend schuine toespelingen maken.”
HUMO Heeft ‘Big Brother’ echt waarde als sociologisch onderzoek?
DESMET “Nee, daarvoor worden te veel academische werkmethodes onbenut gelaten, maar het is ook weer geen ‘pervers spel voor ramptoeristen’, zoals een sociaal psychologe beweerde. Overigens hebben ramptoeristen heel vaak gelijk: overstromingen behoren tot de meest intrigerende en spannende natuurfenomenen in onze streken. En wat is een mens anders dan een dier dat door observatie en ervaring bijleert (lacht).”
“’Big Brother’ is een microkosmos van klassieke situaties die je in relaties, thuis en op het werk vindt. De proeven die de deelnemers moeten afleggen om extra fondsen te krijgen, zijn een kopie van wat veel subtieler in het bedrijfsleven gebeurt: men wil op een goed blaadje staan bij collega’s, promoveren en uiteindelijk veel verdienen. Nu de eindmeet en de vijf miljoen frank stilaan in zicht komen, bespeur ik ook veel meer berekening: er worden pacten afgesloten, verjaardagen worden nooit vergeten et cetera. En als het uit de hand loopt, zijn er altijd leidersfiguren – zeg maar: de spreekbuizen van de vakbonden – die de spanningen verwoorden en opperbaas Big Brother proberen te vermurwen.”
“Erg leuk vind ik de ‘dagboekkamer’, een soort van biechtstoelruimte waar de kandidaten hun hart kunnen luchten. Die gesprekken functioneren als wat we in de biologie ‘oversprongbewegingen’ noemen: rustpauzes die de spanning even moeten temperen. Dingen vertellen tegen een buitenstaander is trouwens tegelijk achterbaks én zalvend, anders gezegd: even dubbelzinnig als het leven zelf.”
(…) “Elk programma dat de hoogmoed van de mens tegenover de andere dieren tart, heeft mijn warme steun. Bij ons loopt het vol mensen die ‘geloven’ – een beter woord is er niet voor – dat andere dieren niet kunnen redeneren of nadenken. Een langlopende ‘Big Brother’-versie met mensapen, otters, eksters of kauwen zou aantonen dat sociale vogels en zoogdieren veel intelligenter zijn dan de meeste mensen vermoeden. Het onderzoek van Cynthia Moss naar olifanten in Zuid-Kenia illustreert prachtig hoe spannend en onthullend dierenreality-televisie kan zijn. De BBC-documentaire van haar werk mag je gerust een familie-epos over olifanten noemen.”
HUMO ‘Big Brother’ wordt op dezelfde manier gemonteerd als een dierendocumentaire: uit eindeloos veel beeldmateriaal maakt de regisseur zijn eigen verhaaltje. Wat heeft dat nog met de realiteit te maken?
DESMET “In ‘Big Brother’ wordt eerlijker geselecteerd en gemonteerd dan in de gemiddelde dierendocumentaire. Natuurfilmers zitten veel meer vast in het carcan van de spannende verhaallijn, en ze hebben ook de gewoonte beelden die niks met elkaar te maken hebben, toch te mixen. Je ziet bijvoorbeeld een sluipend roofdier, en in een volgend shot kijken de prooidieren verschrikt op en vluchten ze weg. Zulke sequenties zijn bijna altijd getrukeerd, omdat ze zelden op dezelfde dag en locatie zijn gefilmd.”
“Gesjoemel met knip- en plakwerk van dat formaat heb ik nog nooit in ‘Big Brother’ gezien. Anderzijds regeert ook hier een simpele natuurwet: wie opvalt, maakt het meest kans om ’s avonds in beeld te komen. Betty en Steven hebben van nature de neiging om in de kijker te lopen, Joeroen, Glenn en Bart moeten er zich voor uitsloven. Die tweedeling vind je in elke dierengroep en op elk familiefeest. Alleen de categorie van de ‘bedeesden’ is niet vertegenwoordigd: de deelnemers hebben zich duidelijk ingeschreven om gezien te worden en later aan een media-carrière te beginnen.”
Opgetekend door Pascal Verbeken, verschenen in Humo nr. 3141 van 14 november 2000
Slachtpijnen
Is de ene manier van slachten minder pijnlijk dan de andere?
Desmet: “Ik weet het niet. Vroeger kreeg het vee in de slachthuizen een masker opgezet dat de ogen afschermde. Op dat masker zat een pin. De slager gaf daar met een voorhamer een dreun op en die pin plantte zich in de kleine hersenen zodat het beest meteen dood was. Nu elektrocuteren ze varkens en schapen, en maken ze de koeien af met een pistoolschot. Geen idee wat het meeste pijn doet, maar de ene methode lijkt gewoon brutaler dan de andere. Ik heb ooit op tv gezien hoe herders in de Mongoolse steppe een schaap doodden. Ze maakten een opening in de liesstreek en staken hun hand in het lichaam. Als ze het hart hadden gevonden, knepen ze het kapot. Je zag het leven in dat schaap uitdoven zoals een kaars. Ik durf het bijna niet zeggen, maar het was lief om te zien.”
Opgetekend door Wouter De Broeck, verschenen in Bonanza op 5 maart 2001
Onbekend schrift
“Ik verzamel foto’s die letterlijk geen familie meer hebben. Vaak vragen mensen mij: ‘Hoe kun je geïnteresseerd zijn in foto’s van een ander?’ Dat valt bijna niet uit te leggen. Ik verzamel beelden over de verbintenis tussen mensen en dieren die iets over het binnenste van de mens verraden. Ik wil dus niet alleen studiofoto’s van schattige katten of prentbriefkaarten van een bepaald hondenras. Juist die privé foto’s zijn zo interessant. Je neemt als het ware een kijkje in het leven van iemand anders. Het leuke en fascinerende vind ik om iedere keer weer te bedenken wat er zich op het moment van de opname heeft afgespeeld. Ik bekijk iedere foto als een onbekend schrift.”
Opgetekend door Thea Tijssen, verschenen in Exit Magazine (Tilburg en omstreken) april 1997
Kantelende cavia
“Jan Desmet heeft zelf geen huisdieren. ‘Ik heb daar weinig aanleg voor,’ zegt hij. ‘Je kunt het vergelijken met Annie M. G. Schmidt, aan wie vaak werd gevraagd of ze, in verband met haar immense kinderboeken-oeuvre, zelf een liefhebber was van kinderen. Dan antwoordde ze altijd: ‘Als ik er eentje tegenkom, zal ik niet slaan of schoppen. Maar ik zal het ook niet doodknuffelen.’
‘We hebben ooit geëxperimenteerd met een cavia, maar die kantelde na een paar maanden telkens om. Dat beest had een of andere nare cavia-ziekte, het kwam akelig aan zijn eind en daar heb je alleen maar verdriet van. Ik kan gewoon niet goed tegen gekooide, aangelijnde of anderszins gedomesticeerde dieren. Misschien komt dat doordat ik van mijn tiende tot mijn 23ste fanatiek heb gevogeld. Als vogelaar was ik gewend dieren met een zekere afstand te bekijken. Ik ben van nature meer gesteld op vrije vogels dan op parkieten en kanaries in kooitjes.”
Opgetekend door Anne-Rose Bantzinger, verschenen in Het Parool op 30 januari 1997
Voor het eind 2012 verschenen boek Levenswetenschappen anders bekeken van Linda Van Speybroeck en Danny De Waele (beiden Universiteit Gent) schreef Jan Desmet een beschouwing over de menselijke omgang met de dood, van ‘zuivere onverschilligheid tot alles verterend verdriet’. In reservaten krijgt de dode natuur steeds meer gedoogsteun. Maar het kan ook luchtiger: ‘Wielklem op lijkwagen’.
Oktober 2012 (klik hier) en april 2013 (klik hier) raakte bekend dat de wilde katweer in Vlaanderen is opgedoken.
Ruim een kwarteeuw geleden schreef Jan Desmet het artikel De Wilde kat is veel te lang uit de boom gekeken... waarin ook op deze ontwikkelingen werd vooruitgeblikt.
Deze bijdrage uit 1986 met veel historische weetjes kunt u hier herlezen.
je dat op 19 december 2012 op het internet verscheen liet zien hoe een arend in een park in Canada een peuter trachtte mee te graaien. Was dit echt of een trucage?
Libelle (29 maart 2012)
