Over Gaia

Wakker Dier (NL), PeTA (VS), Vier Pfoten (Oostenrijk), het waren maar enkele van de vele verenigingen die eind twintigste eeuw in de westerse wereld ontstonden en het activisme voor ‘dierenrechten’ in hun vaandel schreven.

naar boven

 1985 was voor ons beiden een plechtig jaar. Ik hield in Beringen (en Grazen, zie foto) een satirische éénmansbetoging opdat de melkkoeien mooiere oorbellen zouden krijgen. Het paste in mijn naturaliënkabaret ‘Over Belgische en andere Onbestaande beesten’ (zie Boeken). In die tijd hingen koeien al vol plastic oormerken, gele ondingen die mij noopten op te komen voor een artistieker oor-ornament. De zaal keek zich onnozel en later wist ik

waarom: het discours waarvoor Gaia zou staan woedde reeds buiten België (het dierenbevrijdingsboek van Peter Singer verscheen in 1975) maar was in tegenstelling tot Nederland nog niet tot de Vlaamse huiskamers doorgedrongen.

Lang wachten hoefde niet meer: u zat met een ei. In datzelfde 1985 kreeg u van Boudewijn I een doelwit cadeau: chimpansees-zonder-papieren in het vrachtruim van zijn vliegtuig. De Morgen en Knack hingen het aan de klok en meteen daarna stond u onder het vaandel van de International Primate Protection League (www.ippl.org) in de krant. De gardist van het Belgische dierenwelzijn was opgestaan: u, de VDB van de anti-slagersbond.

De dag van onze eerste grondige ontmoeting, 14 december 1991, had ik ’s voormiddags grootvader Gerard (85) begraven. Gerard had gejaagd en gevist en met de hondenkar gereden. Samen kruiden we garnalen in de branding, bakten paling, drilden pieren en voerden, net als uw grootvader, een hok vol vleeskonijnen. Onder Gerard zijn bewind won ik brons op het Belgisch kampioenschap zeewerphengelen voor junioren. Met Gerard verdwenen een taai buitenmens én een overtuigingswereld over wat de mens met dieren mag en kan. Paar uur na zijn uitvaart belde u aan met Ann De Greef. Even zorgde de taart voor kortsluiting. Ja, er zaten eieren in, zij het van de kippen in de tuin, waarna het baksel jullie lakmoesproef doorstond. Toen u en Ann rond halftwee ’s nachts het pand verlieten, was ik gespannen. Gaia stond in de steigers - ik woonde op 10 juni 1992 de persvoorstelling te Brussel bij - en ik voorvoelde dat jullie radicaliteit nutteloos velen in de gordijnen ging jagen. Bovendien had Vlaanderen geen vereniging voor Dierenbescherming zoals dat in Nederland wél (met 192.000 leden) het geval was. En dus kreeg de Belgische diergaarde met Gaia een zweeppartij zonder dat er een brede, landelijk opererende dierenorganisatie naast stond. Het schokeffect was navenant.

U koos subiet voor “de strijd”. De eerste actie onder het motto “vandaag geen bloedbad in Aalst” was de bezetting van een kippenslachterij. Uw trein was vertrokken, de media aan boord. Velen vonden uw acties moedig en sympathiek, maar er zijn onnodige risico’s genomen, van klappen zonder erg, tot steekwapens die nipt door uw militanten werden vermeden. Onderweg brak een rijkswachter zijn heup en werd een incognito filmer net niet doodgeslagen. Voor mij geen Al-Gaia-strijders (sorry, ik kon de flauwe woordspeling niet laten) die zich offeren op het altaar van hun ideaal. Wie kent nog suffragette Emily Davison (wierp zich in 1913 onder een koninklijk renpaard) of  Jill Phipps die in 1994 werd overreden tijdens een rumoerige betoging contra dierentransporten? Of Carlo Giuliani, de anders-globalist die tijdens de G8-top van Genua juli 2001 een kogel ving. De dood van deze mensen liet nog het meest sporen na bij hun verwanten (zag u op tv de beklijvende documentaire over de moeder van Carlo?). Bracht het hun ideaal een millimeter dichter?

Dat u in 1998 te Anderlecht zelf in elkaar bent geschopt is spijtig maar dat had u voor meer dan de helft aan uw eigen temperament te danken. U was te gretig en sleepte anderen daar in mee. Voor het Gaia-meisje dat februari 1998 in Geraardsbergen na een sit-in met de ziekenwagen diende afgevoerd, had u een simpele uitleg: schuld van de politie. De “wrede folklore” van het ritueel drinken van levende visjes in Geraardsbergen was volgens het mediastuntwerk van Gaia jarenlang zowat het meest “barbaarse” wat mensen met vissen uitvraten. Intussen plunderden fabrieksschepen de vispopulaties in de oceanen leeg (wereldwijd wordt jaarlijks 80 à 100 miljoen ton (!) zeevis gevangen, goed voor de dood van miljarden individuele vissen), wat en plus op de verdrinking door bijvangst van honderdduizenden zeezoogdieren, albatrossen en pijlstormvogels kwam te staan.

In de Noordzee kost de vangst van 450 gram schol tot vandaag de dood aan 7 kilo ‘niet commerciële’ zeedieren…, ziet men zeevissers met hun volle gewicht bovenop de wezens staan die ze net vanuit het diepe op hun dek hebben uitgestort. Dikwijls overstemde Gaia’s Krakelingenkrakeel voor een handvol visjes de ecologische rampeffecten van de visindustrie. En dat was lichtjaren ver buiten proportie. Te meer daar ook Gaia onder haar aanhang honderden kattenbezitters telt die hun troetels blikvoer voorschotelen waarin de stoffelijke resten van tonijn, sprot, forel of zalm - ‘Het visfestijn voor elke kat’ prediken de reclames -verwerkt zitten...

Voor een boekenreeks omtrent Belgen en beesten verkeerde ik tijdens de beginjaren van Gaia onder koeboeren, vinkeniers, duivenmelkers, veemarktvolk, inrichters van dierenwedstrijden, etc. Overal heerste paranoia inzake Gaia. Het stempel sekte en fundamentalisten klonk allerwegen. Voor veearts Karel Van Noppen moet u blijven kaarsen branden. Aan zijn dood in 1995 én de speurders die zijn moordenaars oppakten (afschrikking!) heeft u volgens mij te danken dat u niks fataals is overkomen.

België telt op dit ogenblik nog tienduizenden Gerards en het zal nog lang duren voor het gros van deze geesten qua dierenwelzijn is gesaneerd. Door de intimiderende acties van Gaia kregen zulke mensen vaak niet de tijd die nodig was om nog maar te beseffen dat ze ‘verkeerd’ bezig waren. U zat er meteen bovenop! De geviseerden voelden zich in de eerste plaats in hun identiteit bedreigd, vreesden op korte termijn voor hun broodwinning. En katten in het nauw maken rare sprongen.

Ik zie Gaia het liefst als een medicament in het genezingsproces waarbij de mens zijn dominante verhouding met andere dieren moet leren afbouwen. Uitdagen en op de spits drijven zal de zaak zelden structureel versneld verbeteren, educatie en wetsvoorstellen dragen grotere prioriteit. Ik heb in 1986 nog de laatste rattenschieting van Zaffelare meegemaakt, ze is het jaar nadien zonder Gaia-invasie afgeschaft. De markten voor levend vee - vroeger in bijna alle middelgrote dorpen, later verhuisd naar een handvol overdekte veemarkten - zitten sinds 1960 in hun terminale fase -,  de zoo’s gaan zich tot dierenrefugia met grotere buitenruimtes en bassins ombouwen (u geeft dat in uw boek ook toe). Zo’n omwentelingen vragen decennia, zoniet eeuwen. De eerste vegetariërs roerden zich al in de oudheid. Een Engelse monnik werd in 1159 doodgeslagen omdat hij een opgejaagd everzwijn tegen jagers had beschermd. Omtrent 1860 zette men de eerste vraagtekens rond vivisectie. Geesten moeten herbronnen, sommige beroepen herscholen, politici hun kans ruiken, alternatieven worden uitgevonden (en uitgetest) en nieuwe generaties worden geboren.

Dan nog zijn het vaak technische innovaties die zaken versnellen, denk aan het verdwijnen van de toentertijd al fel door dierenbeschermers gecontesteerde mijnpaarden en trekhonden, of het labeur dat door miljoenen leger-, boeren- en koetspaarden gebeurde. Niet dat ik al uw straattoneel afkeur, het leek alleen te vaak op misplaatste hemelbestorming. En het was vaak té categorisch, te zwart-wit in de eisen. Zo was het onnodig om alle veehandelaars (een risicoberoep heb ik ervaren; op de veemarkt van Ciney ben ik bijna zelf door een ‘pink’ - een éénjarig rund - geplet) als dierenbeul te stigmatiseren.

Ik ken ze ook, die Charels met hun kletsstokjes, vaak zijn het folkloristische sloebers, even vaak gehaaide dertigers die inderdaad - binnen het blikveld van mezenbollen kopende stedelingen - door hun beroepsgewoontes moreel zijn afgebot. Hier passen geen prestigeprocessen tegen individuen maar jaren van bijscholing, heldere research, afspraken met beroepsorganisaties (zonder ze op voorhand de berm in te rijden) én een overheid die kordaat is waar het moet.

Uw hoogtepunt als activist was Waregem Koerse 1994. Met een paardentrailer ongemerkt tot vlak voor de ingang van de renbaan rijden, klep open, rouwkapel uitvouwen en ongrijpbaar bovenop de kap met je trompet de Last Post blazen. Grandioos. Maar het mag ook gezegd dat de hoogbejaarde baron Casier, chef van de Koerse, een even groots nummer opvoerde door als een gentleman met Gaia een deal te sluiten (had de Zoo van Zwartberg dezelfde tactiek gevolgd dan bestond ze mogelijk nog: als opvangcentrum voor exotische dieren). Volgens u koos de baron gewoon eieren voor zijn geld omdat Gaia ‘de machtsverhoudingen’ had omgekeerd. ’t Is maar door wie zijn bril men het bekijkt… Tijdens diezelfde Koerse in 1994 schoten uw handlangers onnodig vuurpijlen af vanachter de bosjes. De fotograaf die mij vergezelde (security-lui zaten mij elders op de hielen omdat ze dachten dat ik een Gaia-infiltrant was!) zag  hoe de renpaarden daarvan schrokken. U was verbijsterd dat te horen en wilde mij absoluut niet geloven.

Enkele dagen daarvoor, tijdens een varkenskoers te Jabbeke, ben ik op de openbare weg in het geniep geschaduwd én gefilmd door een van uw undercover militanten. Ik kreeg het in de smiezen en liep hem klem. Tot mijn afgrijzen kreeg ik te horen dat ik ook bij de gansrijders van Antwerpen Rechteroever  - waar ik was voor een van mijn boeken - in de gaten was gehouden! U heeft toen, rug tegen de muur, excuses aangeboden (zijn de filmbeelden gewist?), al heb ik dat staaltje Gaia Is Watching You goed onthouden. Als ik lees dat jullie twintig, dertig ‘waarnemers’ op de winterjaarmarkt van Sint-Lievens-Houtem afsturen (ik was daar op 12 november 2004 ook; ben ik weer gefilmd?), dan ben ik nog minder geneigd om de privacy-vonnissen van de rechtbanken van Brussel en Dinant luchthartig af te wijzen.  

Natuurlijk was op de beruchte beelden van de veemarkten in Ciney en Anderlecht oliedom geweld tegen runderen te zien, zij het gemixt met fragmenten die niks met geweld en alles met onverschilligheid te maken hadden, zoals het (verboden) aanvoeren van kreupele of door ontstekingen en huidaandoeningen geplaagde dieren.

Dergelijke “schokkende wreedheden” zijn niet uniek voor België. Rond de Middellandse Zee gaat het er op veemarkten en in slachthuizen nog stukken ‘dierenbeuliger’ aan toe. Of om u te parafraseren: “Je moet al naiëf, slecht geïnformeerd of te kwader trouw zijn om te beweren” dat deze mondiale mentaliteit met een handvol Belgische processen kan worden verholpen. Met in het geheim gedraaide en op zijn voordeligst gemonteerde beelden kan men iedere dierenstiel, ieder land tot hel der dieren declameren. Uiteindelijk zullen slechts duidelijke en harde regelgeving in combinatie met gemotiveerde en goed opgeleide ambtenaren en politiemensen de meeste excessen op Europese schaal onder controle krijgen. En dat gaat niet van vandaag op morgen.

Dat een geduldige aanpak werkt bewijst de landelijke geschiedenis van het natuurbehoud. In 1950 - rijkelijk lang nà het ontstaan van de eerste Belgische dierenbeschermingsvereniging - had België nog geen vierkante meter officieel natuurreservaat. Tot in de jaren zeventig werd vrolijk verkaveld, gestort, geloosd, gekapt, ontwaterd, ontgonnen. De ene na de andere beek werd voor tientallen miljoenen franken gebetonneerd en rechtgetrokken. Nog in 1970, het Europees Jaar van de Natuurbescherming, telde België meer verenigingen van vogelvangers en -kwekers dan natuurverenigingen. De sector natuurbehoud verkommerde decennialang in de onderste schuif van het Ministerie van… Landbouw.  In niet één politiepost of administratie werkte een bioloog. Tegen de millennium wende was een enorme achterstand goedgemaakt. In de natuurdiensten van de overheid struikelt men tegenwoordig over de biologen; kreeg het door fusie ontstane Natuurpunt mede dank zij haar doorzichtige, democratische en regionaal uitgebouwde structuur mooie aankoopsubsidies en brede aanhang (64.000 betalende leden anno 2006).

Hoog tijd dat diegenen die in België voor dierenwelzijn ijveren nu eens en voorgoed één blok gaan vormen in plaats van elk hun eigen dierenrijkje af te schermen. En misschien kan Vogelbescherming Vlaanderen zich daar zoals in de politiek in kartel bij aansluiten. Vogelbescherming werkt overigens al jàren vruchtbaar samen met de politie. Heb meer geduld - zie de primeur van een dierenpolitie te Sint-Truiden (op internet promoten ze uw boek!), de eerste schepenen voor dierenwelzijn of de embryonale federale Dienst Dierenwelzijn bij Volksgezondheid (nu mét eigen meldpunt: dierenwelzijn@health.fgov.be).  

Beste Michel, emotioneel is Gaia uw kind en oogappel. “Nog altijd slaap ik onrustig de nacht voor Waregem Koerse, de hemel smekend dat alle paarden het er heelhuids van afbrengen,” schrijft u in ‘De dierencrisis’. Dan schud ik met het hoofd en durf niet te verzinnen waarom. U bent een vakkundig activist, een glansrijk debater en een geslepen volksmenner. Ik stond sinds de blitzstart van Gaia herhaald paf hoe makkelijk de media, een keur van BV’s en het publiek in uw opwinding meegingen, meedraaiden in uw afgebakende scenario’s van ‘de goeden tegen de slechten’, alle nuances als in een windtunnel omver blazend. Ook al waren de ‘mijlpalen’ die u claimde vaak niet groter dan een paar zandkorrels op het strand in De Panne. Terwijl Gaia de koerspaarden van Sint-Eloois-Winkel tot het epicentrum van het wereldleed bombardeerde en zowaar de Minister van Binnenlandse Zaken (Tobback!) voor zijn sulky spande, werden in Australië en Nieuw-Zeeland jaarlijks duizenden zwerfpaarden afgeschoten en dankten Europese ‘paardenliefhebbers’ en maneges dagelijks rijpaarden af omdat ze te oud en versleten, dus niet meer winstgevend genoeg waren. Wat inhield dat deze trouwe knollen in het slachthuis alsnog stank voor dank kregen...

Volks in de buik en intellectueel in de bovenkamer, maar een origineel filosoof  bent u niet, alles wat u opinieert is geleend. Samen met Ann en uw personeel heeft u van Gaia een semi-K.M.O. gemaakt, handelend in ethiek en het brandmerken van dierenleed. U bent het soort mens dat Gaia gaat orchestreren tot hij erbij neervalt.

Hopelijk breekt dat Gaia vroeg of laat niet zuur op. Een ex-medewerker klaagde en public over “de dictatoriale manier van werken van de Gaia-directie” (en laten we een kat een kat noemen: dat zijn u, uw vriendin en uw ex-vriendin). In uw uitgedunde ‘Raad van Beheer’ - zelfs dààr hoor ik ‘bedenkingen’ - zitten geen mensen die ik u tegen de haren zie instrijken. Alle verenigingen met een dominerende leidersfiguur zijn na een half mensenleven een gevaar voor zichzelf.

Noch ik noch zo ik mag aannemen iemand van de circa 20 werknemers die bij Gaia zijn weggegaan of de laan zijn uitgestuurd wensen de ondergang van de organisatie. Wel moeten de operationele top en democratische beslissingsmacht binnen Gaia dringend verbreden en een aantal dogma’s  - waaronder het geloof in de vegetarische heilstaat - opzij worden gezet. U mag het eten van hesp of biefstuk aanvoelen “als een soort kannibalisme” en daarom uw “eigen  boycotactie” huldigen (doet slechts 2 procent van de Belgen), maar als soortement partijlijn binnen een brede dierenbeschermingsbeweging vind ik zo’n stelling op den langen duur contraproductief, dus geen zaligmakend “pida” (“pragmatisch idealistisch dierenactivisme”) zoals u dat in uw boek aanprijst. Ik hield in 1994 een pleidooi (in ‘Moeder Natuur naakt!’, zie Boeken) voor ‘biefstukreservaten’, een potentiële kruisbestuiving tussen veebelangen en natuurbehoud (voor de praktijk; www.veeakker.be). Mensen kwamen mij achteraf vertellen dat zij daardoor, met een rein geweten, van hun vegetarisme waren afgestapt. U wuift zulke pistes hooghartig van de hand. Intussen zijn Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten in Nederland de grootste veehouders van het land! Gaia weigert echter mordicus om haar gewicht achter dergelijke ontwikkelingen te scharen, vervuld en verblind als zij is van de lichtkransen die haar geromantiseerde dierenplaneet uitstraalt.

Volgens u heeft “de overheid” wel de “elementaire plicht om de overleving” van de ”betere veehouderij ten nadele van de slecht(st)e systemen” te steunen. Volgens mij moet ook Gaia die plicht niet ontlopen en beginnen met het toelaten van reclame voor ‘natuurvlees’ of scharreleieren in het ledenblad ‘Vrijdier’. U hoeft dit echt niet als een fragmentatiebom onder uw idealen te zien. Ik geef u trouwens onmiddellijk mijn morele steun de dag dat u met een (sensibiliserende) campagne tegen het eten van lams- en kalfsvlees begint. Dat de bio-industrie een heilloos pad is opgegaan, daar zijn intussen zelfs steeds meer veehouders het mee eens. Maar veel Gaia-leden weten niet dat Gaia fanatieker tegen élke vorm van veehouderij gekant is dan het gros van haar zusterorganisaties. In Nederland steunen zowel de  Dierenbescherming (‘Vlees uit de bio-industrie deugt van geen kant. U kunt beter scharrelvlees eten’, advertentie 1997), de Partij voor de Dieren als de bovenal op de bio-industrie gebeten stichtingen Varkens in Nood en Wakker Dier (www.wakkerdier.nl) met woord en daad een ‘diervriendelijker vlees- en eierconsumptie’ (actie Adopteer een Kip), hoewel ook zij de piste van het vegetarisme aanmoedigen. Zelfs de organisatie Compassion In World Farming (www.ciwf.org) die sinds 1967 de uitwassen van de industriële veeteelt bestrijdt, propageert de meer diervriendelijke biologische veehouderij. En dat lijkt mij verstandig op een continent waar het eten van vlees niet direct bij wet zal worden verboden, er voor vleeseters (een Belg eet rond de 95 kilo vlees per hoofd per jaar) dus alternatieven van ‘diervriendelijk’ vlees - wat in uw ogen allicht een contradictio in terminis is - voorhanden moeten zijn.

Gaia ziet het als een bewijs van haar geslaagde druk op de ketel dat de boerenorganisaties met haar een gesprek willen aanknopen. Maar in de veehouderij voelt men ook dat onderhandelen met Gaia iets weg heeft van flirten met de strop. Want een dierenrechtenorganisatie als Gaia wenst wel degelijk alle (intensieve) veeteelt naar de economische verdoemenis. Voorzitter Noël Devisch van de Boerenbond daaromtrent: “Allez, als ik Gaia volg, mag ik koeien niet van hun melk beroven. Ik mag zelfs geen dier slachten om een mens te redden die doodgaat van de honger; (…) Dat zijn excessen die niet te veel mogen uitbreiden.” (Humo, 21-3-2000). Goed, ’t zijn zeker geen tenoren uit de agro-business die anderen van ‘excessen’ moeten betichten, maar in de grond valt voor de wrevel onder de zich geviseerd en bedreigd voelende veefokkers enig begrip op te brengen.

Zomer 2006 nam een journalist u en uw vriendin voor een potje ‘koe knuffelen’ mee naar www.agrarischcultuurgoed.nl. in de buurt van Utrecht. Tot ‘grote verbazing’ van de journalist stond u ‘eerder sceptisch’ tegenover dit initiatief omdat de koeien niet tot aan het einde van hun dagen in leven werden gehouden. “Weet  je, in een perfecte wereld is er voor mij helemaal geen sprake van exploitatie van dieren…” liet u toen optekenen (Karaat, september 2006). Ik weet ook wel dat de ‘perfecte wereld’ subliem verkoopt maar diegenen die ze nastreefden gingen meer dan eens uit de bocht... 

Dierenbeschermers zijn dikwijls geneigd om bij gevallen van dierenmishandeling of (vermeend) onrecht jegens (huis)dieren alle proporties uit het oog te verliezen. Ook Gaia vergeet vaak haar cool, baddert rond in een karikatuur. Ooit ging een Gaia-militante op een dierenmarkt klagen over een ‘mishandeld’ kalfje: het beestje lag gewoon vredig te slapen.

Een mooie demonstratie van dit dierensentimentalisme viel te beleven toen bijna 60.000 handtekeningen op een website (stand 22 augustus 2005) protesteerden tegen de door het gerecht bevolen teruggave van 12 honden en 4 katten aan de eigengereide boer waar ze (door het dierenasiel van Sint-Truiden) wegens verwaarlozing in beslag waren genomen. Dat kwam neer op meer dan 3700 verontwaardigde mensen per dier, waaronder circa 5 à 10 % uit Nederland. De beelden in de televisiejournaals van hondjes met lange, ongeschoren en vervuilde vachten hadden hun uitwerking niet gemist. Zelfde zomer klonk het traditionele gelamenteer over gedumpte ‘vakantiedieren’.

Daarbij vergeten dierenliefhebbers al te vaak dat het gros van de westerse katten en honden een prinsenleven leiden. In Nederland is 40 procent van de honden en katten te dik. Ziektekosten en schade worden met de smile betaald en vergeven. Veel huisdierenhouders zijn halve slaven van hun viervoeters. ‘Poes ziek: weg vakantie’ - een krantenkop van 2006 – ging over mensen die hun vakantie annuleerden omdat hun huisdier ernstig ziek was. Of pas was gestorven. Ook niet te vergeten: het vakantiesucces van dierenpensions en -hotels.

Mensen die ijveren voor het welzijn van huisdieren zouden in hun emotionaliteit nooit over het hoofd mogen zien dat de circa 1 miljoen honden en 1,6 miljoen katten die in België leven bijna stuk voor stuk beter af zijn dan tientallen miljoenen mensen in de krotten van de derde wereld. Ook het aantal dieren dat in de asielen terechtkomt valt alles wel beschouwd reuze mee. In 2003 belandden 36.645 honden en 26.986 katten in de 78 Belgische asielen (zie ‘De dierencrisis’ blz. 259), wat neerkwam op 63.631 honden en katten ofte wel 2,45 procent op 2.600.000 huisdieren. Een prachtscore!

Van de honden werden er bovendien 11.848 teruggegeven aan de eigenaar (waren dus gewoon verdwaald of weggelopen; niks dierenmishandeling) en geraakten er 18.273 geplaatst! Toch spreekt u van de 5835 honden die in een asiel een spuitje kregen (0,58 procent) over een ‘niet bepaald geruststellende toestand’. Ik vind dat voor het hondenrijk een onwaarschijnlijk geruststellende toestand als men dit cijfer tegen 1 miljoen in redelijke luxe badende honden afzet. Vooral als men bedenkt dat in België 700.000 mensen in armoede leven (één op de acht Belgische kinderen groeit op in een kansarm gezin!), per jaar een paar 10.000 kinderen geweld wordt aangedaan en de vluchthuizen voor (mishandelde) vrouwen in 2005 overvol zaten (8000 vrouwen, 2600 geweigerd wegens ‘volzet’). Wat dierenbeschermers ook mogen beweren, het gaat historisch goed met de katten en honden in westerse landen.  

Reeds in uw vorige boek schreef u in 1996 als opdracht: “Jan, zijn we het niet over alles eens, van jouw boeken heb ik wel al heel wat opgestoken! Voor een bondgenoot in de strijd.” Michel, toen u uw statement “Ik hou niet van dieren” lanceerde, hoorde ik voor het eerst een Belgische geestesverwant, maar recycleer mensen niet tot onderhorigen van uw “strijd”. Noch in de dierencrisis noch in het natuurbehoud moeten wij de liefde als voornaamste leidraad kiezen. Even zinloos is het streven naar een ingebeelde Ideale Wereld. Moeder Natuur is noch rechtvaardig noch vegetariër, toch vinden de mensen haar zo schitterend dat zij er iets goddelijks en supervolmaakt achter zoeken.

Is het sinds 1992 actieve Gaia een succes? Afgemeten aan de maatschappelijke respons, de bijna zes kilo krantenknipsels in mijn archief, het vlotte tijdschrift, de website, het carnaval in Aalst, een knarsetandend oppositieblok (www.brok.be), de sinds 2003 aan de slag zijnde concurrentie (www.biteback.be), de vele dossiers en campagnes, het ledental, enkele verbeterde wetgevingen (waaronder die voor de dierentuinen en het bezit van exotische dieren), uw twee boeken en de naaktkalender van een poos geleden: ja.

Een paar keer heb ik gemerkt dat u de verdiensten van anderen durft onder te sneeuwen. Zelfs de in 2006 overleden Roger Arnhem, een leidsman met staat van dienst binnen Veeweyde en Vogelbescherming, zei in de nasleep van het opdoeken van de lamentabele Zoo van Zwartberg: “Dat juist Gaia onze werking en bedoelingen in twijfel trekt, vind ik spijtig. Het mes in onze rug komt hard aan.”

Uw opeising dat België er zonder Gaia “vandaag wreder” zou uitzien, mogen we voor een deel tot uw koopmanspraat rekenen. Sinds de start van Gaia bleef het aantal proefdieren gelijk of nam toe, foie gras en fokbont bleven in de rekken, de veetransporten denderden door en het vleesverbruik steeg (bijna 99 procent van de gezinnen koopt nog steeds vlees) zodra de voedselcrisissen achter de rug waren. Bovendien nam in België het aantal bioboeren af en kwam er vlak over de Nederlandse grens zowaar een ‘Gaia Park’, een zoveelste nieuwe dierentuin bij. Ik zeg dat niet als verwijt of om te jennen maar om het vermoeden te versterken dat de wijze waarop mensen met andere wezens (willen) omspringen niet met een simpele hocus-pocus of een schoon ideaal genre “meedogende empathie is onze natuurlijke morele rijkdom” zal te veranderen zijn; en al helemaal niet wanneer er belangen mee gemoeid zijn. In Vlaanderen is de heksenjacht tegen de muskusrat bij mijn weten zelfs nog niet door Gaia in vraag gesteld, ook al stapelen de wetenschappelijke aanwijzingen zich op dat de klemmen, fuiken en vergiftigde lokazen averechts werken, want alleen maar méér (jonge en supervruchtbare) muskusratten voortbrengen.

Niets is rijker aan tegenstrijdigheid dan de beestenbesognes van de mens. Ook ik geloof in positieve ontwikkelingen maar niet op de schaal en aan de snelheid die Gaia zich voorstelt (of in de beginjaren had voorgesteld; in uw boek neemt u hier en daar wat gas terug). Het absolute dierenparadijs is  - al van lang voor de mensheid - niet van deze aarde.

Een kegelclub als Gaia heeft recht van bestaan, al wacht een metamorfose naar minder radicale geloofsovertuigingen. De “voorbeeldfunctie van dierenadvocaten”  is relevant, want andere dieren zijn vaak niet meer dan productiemiddelen, lustobjecten of uit te roeien vijanden. Maar laat die advocaten nu eindelijk één groot nest bouwen waar alle gezindten binnen de dierenbescherming evenwichtig in aan bod komen. 

Gaia verzinnebeeldt een verse loot aan ons rechtvaardigheidsgevoel. U schrijft: “De ziel van mijn engagement toont zich in de pijn wanneer een leven dat zich niet kan verweren, geschaad en geroofd wordt, ook het leven van een varken of kip.” Ik heb nooit getwijfeld aan de oprechtheid van uw engagement maar stop met uzelf Messiaanse allures aan te meten. Zelfs in het slot van uw nieuwe boek laat u andermaal uitschijnen tot een moreel verheven ras te behoren, schavend aan de beschaving, voor de dieren én de mensen, “al is het vooralsnog een minderheid die dat inziet”. Wel, ik vrees dat er ook zaken zijn die u (nog) niet inziet. Voor de rest, veel succes.

U toegenegen,

© Jan Desmet